Wieś Krzyżowa

Krzyżowa to mała wioska leżąca na Dolnym Śląsku, w gminie Świdnica, oddalona o około 60 km na południowy zachód od Wrocławia.

W Krzyżowej, położonej wzdłuż drogi pomiędzy Grodziszczem i Wieruszowem, mieszka około 200 osób. Choć miejscowość leży na uboczu, dysponuje względnie dobrym połączeniem autobusowym i kolejowym ze Świdnicą, Dzierżoniowem i Wrocławiem.

W roku 2000 Krzyżowa świętowała wyjątkowy jubileusz: przed 750 laty pojawiła się  pierwsza pisemna wzmianka o Krzyżowej, pod nazwą Crisova, w dokumencie papieskim. Miejscowość istniała długo zanim została wymieniona w tym średniowiecznym tekście. Być może nazwa wywodzi się od słowa crisanus, czyli chrześcijanin. Bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że wiąże się z czeskim słowem kriżu, co znaczy świeży lód, kra. Do roku 1930 jego urzędowy zapis to Creisau.                                                   

Los Krzyżowej był ściśle związany z sąsiednią Świdnicą. Miejscowość ta została dwukrotnie prawie doszczętnie zniszczona – po raz pierwszy podczas najazdu Tatarów w 1345 roku, a potem w trakcie wojny trzydziestoletniej w latach 1618-1648. Po tych wydarzeniach spokój we wsi zapanował dopiero w XVIII wieku, kiedy to Krzyżowa, w roku 1785, liczyła 168 mieszkańców.

Materiały źródłowe, począwszy od 1338 roku, wymieniają wśród właścicieli Krzyżowej znane w Niemczech nazwiska: Haugwitz, Weidlich, Reibnitz i Zedlitz. W XIX wieku wieś nabyła rodzina Dresky. Owdowiała Emmy von Dresky sprzedała Krzyżową – wraz z należącymi do majątku ziemiami w Grodziszczu Dolnym i Wieruszowie – marszałkowi polnemu von Moltke. W posiadaniu rodziny dobra pozostały do roku 1945.

Historia tego miejsca łączy się od połowy XIX wieku z rodziną von Moltke. Wtedy to Helmuth Carl Bernhard von Moltke kupił posiadłość i osiadł tu ze swoją rodziną. Dzięki jego siostrzeńcowi Helmuthowi Jamesowi von Moltke odbywały się tu spotkania Kręgu z Krzyżowej, grupy przeciwników narodowego socjalizmu.

Wieś stała się sławna także dzięki wydarzeniu z historii najnowszej – Mszy Pojednania, która została odprawiona na podwórzu dzisiejszego ośrodka spotkań 12 listopada 1989 r. Doszło wówczas do symbolicznej wymiany znaku pojednania między polskim premierem Tadeuszem Mazowieckim i kanclerzem RFN Helmutem Kohlem.